Het woord Fairtrade kennen de meeste mensen als een keurmerk op producten zoals koffie, chocola en bananen uit arme landen. Maar Fairtrade is ook een wereldwijde beweging die streeft naar een eerlijke wereld, met gelijke kansen voor iedereen. Hiervoor is het erg belangrijk dat iedereen minimaal een leefbaar loon verdient.
Een leefbaar loon, wat is dat eigenlijk?
Met een leefbaar loon bedoelen we dat iemand met het salaris, dat hij in een normale werkweek verdient, kan voorzien in zijn basisbehoeften en die van zijn gezin. Dus genoeg loon om eten en kleding van te kopen, kinderen naar school te sturen, medische zorg, huisvesting, plus ‘n beetje extra voor noodsituaties en om te sparen.
Een leefbaar loon is niet hetzelfde als het minimumloon dat in bijna alle landen wordt vastgesteld. Een (wettelijk) minimumloon wordt door de overheid vastgesteld, maar is in arme landen vaak niet voldoende om van rond te komen. Bovendien kan in arme landen vaak onvoldoende geld worden uitgetrokken om het wettelijke minimum loon te handhaven.
Waarom is een leefbaar loon zo belangrijk?
Producten zoals koffie, bananen en cacao voor chocola komen uit landen met een (sub)tropisch klimaat, vaak arme landen. Het klimaat daar en de bodemcondities maken de teelt daar mogelijk. In ons land kan dat niet. Toch zijn het producten waar wij niet zonder kunnen en willen.
De werknemers in de koffie, bananen en cacaoteelt krijgen vaak hele lage lonen.
Dat komt omdat het meestal grote tot zeer grote en machtige bedrijven zijn die bijvoorbeeld de koffie- en cacaobonen inkopen waarvan zij de koffie en chocolade produceren die wij drinken/eten. Deze bedrijven zoeken steeds naar de laagste inkoopprijzen. Dat kunnen zij doen door hun grote inkoopmacht. Dat heeft verschillende schendingen van mensenrechten tot gevolg zoals kinderarbeid, uitbuiting en dwangarbeid.
Een leefbaar loon voor alle werknemers in de keten is cruciaal bij het bestrijden hiervan.
Mensenrecht
Een leefbaar loon is een universeel mensenrecht, zoals aangegeven in artikel 23 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens zoals vastgesteld door de Verenigde Naties in 1948: “Eenieder, die arbeid verricht, heeft recht op een rechtvaardige en gunstige beloning, welke hem en zijn gezin een menswaardig bestaan verzekert…”. Dat houdt nauw verband met minstens vijf doelen van de Sustainable Development Goals (1, 2, 5, 8, 12). Zie SDGNederland.nl over de SDG’s/ Global Goals/Werelddoelen of Duurzame Ontwikkelingsdoelen.
Leefbaar inkomen en leefbaar loon
Even voor de duidelijkheid, een leefbaar inkomen is niet helemaal hetzelfde als een leefbaar loon. Een leefbaar loon verwijst naar mensen die in loondienst werkzaam zijn. Dus bijvoorbeeld een werknemer op een bananenplantage. Een leefbaar inkomen verwijst naar zelfstandige, zoals een koffie- of cacaoboer.
Belang van vakbonden
Lage lonen komen vaak voor in combinatie met een gebrek aan vrijheid van vereniging zoals het oprichten van vakbonden. Werkgevers in landen waar koffie, bananen en cacao geteeld wordt hebben vaak veel macht de lonen, werktijden en dergelijke van hun werknemers te bepalen. Als individu is het moeilijk hier verandering in aan te brengen. Voor het verkrijgen van leefbaar loon is vakbondsvrijheid daarom onmisbaar.